Wyjątkowe właściwości lecznicze omanu wielkiego
Inula helenium L.(Compositae)
Oman w praktycznej terapii
Henryk Różański
Akademia Medyczna im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Katedra Medycyny Społecznej Zakład Historii Nauk Medycznych 61-771 Poznań ul. Sieroca 10
SurowiecSurowcem farmakopealnym jest korzeń omanu – Radix Inulae, które można kupić w aptekach i sklepach zielarskich. Korzeń wydziela silny, balsamiczno-ostry zapach i ostro-słodkawy, odświeżający smak. Przed parzeniem polecam zmielić korzeń w młynku na proszek. Można także zażywać taki korzeń bez parzenia.
Skład chemiczny Korzeń omanu zawiera około 30-45% polisacharydu – inuliny, olejek eteryczny (2-3,5%), seskwiterpeny, alantopikrynę, stigmasterol, poliacetyleny, allantoinę, alantol (kamforowy związek), kwas alantolowy. Olejek eteryczny zawiera laktony seskwiterpenowe określane mianem heleniny. Helenina obejmuje: alantolaktny, izoalantolaktony i dihydroalantolakton; trójterpeny (dammarany, frydelina), lakton – germakren.Inulina - wielocukier (fruktan), polimer beta-D-fruktofuranozy o masie cząsteczkowej około 5000; wiązanie glikozydowe typu 2--->1.
Działanie farmakologiczne i zastosowanie Laktony omanowe (helenina) działają silnie przeciwrobaczo, podobnie jak niegdyś stosowana santonina; pozostałe skladniki i helenina działają odkażająco (bakteriostatycznie, bakteriobójczo, fungistatycznie i grzybobójczo, wirusobójczo), niszcząco na pierwotniaki i roztocze skórne. Wyciągi z omany mają silny wpływ żółciotwórczy i żółciopędny, szczególnie pożądany w chorobach wątroby i pęcherzyka żółciowego (stany zapalne, żółtaczka, kamica, kolki). Działają rozkurczowo (spazmolitycznie), przeciwgnilnie, napotnie, odtruwająco i moczopędnie. Odkażają przewód pokarmowy, układ oddechowy i układ moczowy. Pobudzają serce i oddychanie. Mają wpływ przeciwzapalny i przeciwalergiczny. Ekstrakty omanowe szczególnie przydatne okazały się w terapii trądzików i łojotoku, przewlekłego liszajcowacenia skóry, owrzodzeń, pleśniawek, zapalenia mieszków włosowych i łojotokowego zapalenia skóry.
Oman wraz z arcydzięglem (w proporcji 1:1) oraz wrotyczem i piołunem jest doskonałym środkiem przeciwpasożytniczym i przeciwbakteryjnym. Oman wymieszany z wrotyczem, piołunem, tatarakiem, arcydzięglem, cząbrem i (lub) czosnkiem wyjątkowo skutecznie niszczy i zwalcza bakterie ropne, Pityrosporum, Candida, Cryptococcus, Fusarium, Propionibacterium, Salmonella, Shigella, mikoplazmy, pierwotniaki (np. lamblia – giardia, amoeba – pełzaki, kokcydie – Eimeria), płazińce i obleńce pasożytnicze.
Oman w nalewkach, intraktach, octach i maściach może być stosowany do leczenia opornych bakteryjnych trądzików oraz ropni. Napary i odwary omanowe zażywane doustnie przyśpieszają i zwiększają wydalanie chlorku sodu i wody z ustroju, co jest korzystne w chorobach skórnych, nadciśnieniu, obrzękach reumatycznych i otyłości.
Oman wyraźnie wpływa na menstruacje: reguluje i uintensywnia krwawienia miesiączkowe. Pobudza wydzielanie mleka u kobiet. Działa uspokajająco, ale równocześnie wzmacniająco na układ nerwowy. Pobudza jednak układ wegetatywny: ośrodki oddechowe, wydzielania soków trawiennych i śliny. Przyśpiesza trawienie i wchłanianie składników pokarmowych.
Składniki omanu wydzielają się przez pęcherzyki płucne wraz w powietrzem wydychanym działając odkażająco i wykrztuśnie. Dlatego oman jest stosowany z powodzeniem w leczeniu zakażeń i nieżytów oskrzeli, płuc i tchawicy, ponadto stanów zapalnych krtani i gardła. Dobroczynnie działa też na zatoki (przeciwzapalnie, oczyszczająco, przeciwropnie, przeciwgnilnie); usuwa nieprzyjemny zapach z ust pochodzący z zatok obocznych nosa (napar, płukanki jamy nosowej, krople).Oman leczy bezsoczność żołądka i niedokwaśność treści żołądkowej. Sprawdził się również z terapii stanów zapalnych i zakażeń bakteryjnych oraz grzybiczych narządów płciowych oraz odbytu (irygacje, lewatywy, nasiadówki).Oman wchodzi w skład dawnych preparatów balsamujących zwłoki oraz roztworów do kadzideł w świątyniach.
Preparaty i dawkowanie 1. Napar – Infusum Inulae: 2 łyżki korzenia zalać 1-2 szklankami wrzącej wody lub mleka; odstawić pod przykryciem na 30 minut; przecedzić. Pić 2-6 razy dziennie po 100 ml; przy chorobach pasożytniczych – 200 ml 3 razy dziennie (napar z 2-3 łyżek suszu na 1 szklankę wrzątku, parzyć 20 minut). Stosować również do płukanek, nasiadówek, okładów i przemywania (np. skóry trądzikowej i łojotokowej). Do nosa zakraplać 2-3 krople naparu co 3-4 godziny, najlepiej wprowadzać do obu otworów nosowych za pomocą małego spryskiwacza.
2. Odwar: 2 łyżki korzenia zalać 2 szklankami wody, gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić przy nieżytach gardła i krtani po 50 ml co 2-3 godziny.
3. Nalewka (Intrakt) omanowy (omanówka) – Tinctura (Intractum) Inulae: 100 ml sproszkowanego korzenia suchego lub świeżego zalać 250 ml alkoholu zimnego lub gorącego 40-60%; odstawić w ciemne miejsce na co najmniej tydzień; przefiltrować. Zażywać kilka razy dziennie po pół łyżeczki (w nieżytach układu oddechowego i zatok) lub 5 ml 2-3 razy dziennie – w innych schorzeniach. Do przemywania pryszczy, liszajów, ropni, owrzodzeń, ran (w stanie nierozcieńczonym) oraz skóry schorzałej (trądzikowej, łojotokowej, z wypryskami): 1 łyżka na 1-1/2 szklanki wody przegotowanej lub mineralnej (zdrojowej).
4. Ocet omanowy – Acetum Inulae: 1 część korzenia świeżego lub suchego zalać 3-5 częściami octu spożywczego; macerować 2 tygodnie, przefiltrować. Stosować do kąpieli stóp, płukania jamy ustnej, gardła i narządów płciowych przy obrzękach i stanach zapalnych, ponadto do przemywania cery trądzikowej i z wypryskami (1 łyżka octu omanowego na 200 ml wody mineralnej). Okłady z roztworu octu omanowego leczą duże bolesne ropnie i pryszcze. Do płukania włosów przy łojotoku braku puszystości i połysku, wypadaniu i krostach we włosach.
5. Olej omanowy Oleum Inulae: pół szklanki świeżego lub suchego korzenia omanu zwilżyć spirytusem i zalać gorącym olejem winogronowym lub oliwą (250 ml), odstawić na 1 tydzień; przefiltrować. Zażywać 1-2 razy dziennie po łyżce jako środek regulujący wypróżnienia i żółciopędny. Do smarowania chorej skóry, do wcierania w bolące stawy, do leczenia wyprysków i suchości małżowin usznych, spierzchniętych i popękanych warg, do okładów na ropnie, czyraki, liszaje, oparzenia, trudno gojące się rany.
6. Pulvis Rad. Inulae: 2 g sproszkowanego korzenia 3 razy dziennie.
7. Alkoholmel Inulae: na każdą łyżkę miodu spadziowego dać 1 łyżeczkę korzenia omanu zmielonego na proszek, 1 łyżeczkę wódki 40%,1 łyżeczkę pyłku pszczelego, 5 ml nalewki dziurawcowej, wymieszać starannie. Zażywać 2 razy dziennie po 1 łyżce przy trądziku, przewlekłych chorobach układu żółciowego i wątroby i jako środek wzmacniający ogólnie.
