Sanguinaria canadensis L. – krwiowiec kanadyjski(krwica kanadyjska)
rodzina makowate – Papaveraceae
dr Henryk Różański
Informacje ogólne Sanguinaria canadensis L. występuje w Ameryce Północnej i nazywana tam jest „krwawym korzeniem” (niem. Kanadische Blutwurzel – kanadyjski krwawy korzeń) bowiem skaleczona wydziela sok o ciemnopomarańczowej barwie, podobnie jak krajowy glistnik jaskółcze ziele Chelidonium majus L. Krwiowiec - Sanguinaria jest drobną rośliną wieloletnią, dorastająca do ok. 25 cm wys. Kłącza ma długie, pełzające, pokryte cienkimi korzeniami. Kwiaty białe, do 7,5 cm szer., wielopłatkowe (8-9-12-16 płatków korony), z żółtym centrum (pręcikowie i słupkowie), na długich szypułkach. Kwiaty mają czasem różowy nalot. Liście w liczbie 1-2 przy szypułce są niższe od kwiatów, ogonki liściowe do 20 cm dł.; blaszki liściowe sercowate lub nerkowate, klapowane z czerwonawą nerwacją. Kłącze mięsiste, na przekroju pomarańczowe lub pomarańczowo-czerwone. Jest to roślina aspektu wiosennego, kwitnie na przedwiośniu. Owocem jest torebka.
Składniki czynne W 1891 roku G. König wyizolował z kłączy krwiowca - Sanguinaria alkaloid chelerytrynę (C21H17NO4), sangwinarynę (C20H15NO4), gamma-homochelidoninę (C22H21NO4) i protopine (C20H17NO5).Sanguinaria zawiera alkaloidy w ilości 0,5-4%, średnio 1-2%, zależnie od fazy rozwoju i terminu zbioru: alkaloidy izochinolinowe, sangwinarynę, chelerytrynę, alkaloidy opiaidowe (protopina, chelidonina), kwas chelidonowy.
Surowiec i preparaty galenowe Do celów leczniczych zbierane jest kłącze krwiowca - Rhizoma Sanguinariae, sporadycznie ziele - Herba Sanguinariae. Preparaty galenowe sporządzane są z suchego lub świeżego surowca:
Intrakt (alkoholatura stabilizowana) - Intractum Sanguinariae (1 część surowca na 5 części gorącego alkoholu),
nalewka - Tinctura Sanguinariae (1:5 alkohol do ekstrakcji zimny),
ekstrakt - Extractum Sanguinariae (1:3),
ocet - Acetum Sanguinariae (1:5, ocet 5%),
napar - Infusum Sanguinariae (5%),
odwar - Decoctum Sangunariae (5%),
maść 20% - Unguentum Sanguinariae 20%. Kłącze można również sproszkować i zażywać doustnie -
Pulvis Sanguinariae. Działanie farmakologiczne i zastosowanie Jest stosowana w medycynie ludowej jako środek żółciopędny, rozkurczowy, uspokajający, przeciwbólowy nasenny, nasercowy i przy nieżytach oraz infekcjach układu pokarmowego. Wykorzystywana również w leczeniu infekcji błon śluzowych narządów płciowych i jamy ustnej. Jest to typowy cholagoga, antiseptica i antibacterica. Posiada również właściwości przeciwnowotworowe i pierwotniakobójcze. W homeopatii stosowana w leczeniu migreny i alergicznej astmy. Pobudza wydzielanie soków trawiennych, kwasu solnego i poszczególnych enzymów, wydatnie poprawiając trawienie i przyswajanie składników pokarmowych. Znosi palpitacje serca.
W dużych dawkach działa wymiotnie, w mniejszych – wykrztuśnie. Indianie amerykańscy stosowali krwiowca (krwicę) do malowania skóry oraz leczenia reumatyzmu, zapalenia oskrzeli, suchego kaszlu, astmy, dyzenterii i chorób gorączkowych.
Obecnie preparaty sporządzone z krwiowca są stosowane w laryngologii (stany zapalne gardła), stomatologii (profilaktyka i leczenie zapalenia dziąseł, zapobieganie rozwojowi płytki nazębnej), onkologii (działanie onkostatyczne), dermatologii ( w leczeniu infekcji i zapalenia skóry, wypryski – Eczema, opryszczka – Herpes simplex) oraz do leczenia chorób wirusowych (np. AIDS, leukoplakia).Alkaloidy zawarte w krwiowcu, czy w glistniku jaskółczym zielu poprawiają samopoczucie i pobudzają psychicznie, znoszą przykurcze mięśniowe i bóle różnego pochodzenia. W większych dawkach wpływają halucynogennie. Jak wykazały moje badania, wyciągi z krwiowca - Sanguinaria oraz glistnika wybitnie potęgują działanie narkotycznych leków przeciwbólowych na OUN i opioidowe receptory oraz działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne salicylanów, aminofenazonu, propyfenazonu oraz ibuprofenu. Nasilają również działania neurologiczne nie wchłaniających się związków pochodnych petydyny, przez co mogą wywołać ciężki wstrząs i zgon.
Sangwinaryna należy do inhibitorów acetylocholinoesterazy. Hamuje również 5-lipooksygenazę. Berberyna hamuje monoaminoksydazę (jest inhibitorem MAO).
Zewnętrznie: napar, odwar, roztwory wyciągów alkoholowych (1 łyżka na 100-200 ml wody) – do płukania jamy ustnej, gardła, narządów płciowych przy stanach zapalnych, infekcjach bakteriami, grzybami i pierwotniakami; do okładów na bolące stawy i mięśnie. Sanguinaria jest przydatna w leczeniu łuszczycy - Psoriasis.
Wewnętrznie: napar, nalewka, ekstrakt, sproszkowane kłącze: dyskinezy dróg żółciowych, kamica żółciowa, dyspepsja, choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego (pierwotniaki), kandydioza (kandydoza) przewodu pokarmowego kaszel, zapalenie gardła, jamy ustnej, przełyku i oskrzeli, zapalenie krtani, dyfteryt, dyzenteria, grypa, przeziębienie, gorączka, bóle mięśni, nerwobóle, bóle stawów, reumatyzm, artretyzm, nerwica żołądka, nerwica jelit, nerwica serca, kołatanie serca, choroba wieńcowa, zaburzenia miesiączkowania, niedoczyność gonad, choroby wirusowe, nowotwory, zapalenie dziąseł, trądzik.
Przykład preparatu pozajelitowego opartego na alkaloidach benzofenantrydynowych: benzophenanthridine alkaloids:(berberine - berberyna; chelidonine - chelidonina; nitidine - nitydyna; coralyne - koralina; chelituline - chelitulina;coptisine - koptyzyna; sanguilutine - sangwilutyna; sanguinarine - sangwinaryna), które występują między innymi w glistniku jaskółczym zielu - Chelidonium majus L., a niektóre w krwiowcu kanadyjskim - Sanguinaria canadensis L.Preparat hamuje rozwój wirusów HIV.
Dawki i preparaty: podobnie jak w przypadku glistnika Sangwinaryna, chelerytryna, chelidonina, berberyna oraz pokrewne alkaloidy znalazły szerokie zastosowanie w medycynie. Wchodzą w skład preparatów stosowanych w leczeniu AIDS, nowotworów, schorzeń wątroby i układu żółciowego, zapalenia dziąseł, infekcji wirusowych skóry i błon śluzowych oraz jako silne spazmolityki.
Inne zastosowania Właściwości antybakteryjne i pobudzające czynności sekrecyjne układu pokarmowego wykazywane przez alkaloidy izochinolinowe wykorzystano również przy opracowywaniu niektórych naturalnych alternatyw dla antybiotykowych stymulatorów wzrostu, np. Sangrovit (Phytobiotics), Herbiplant (LNB Poland), Meridol, (LNB Poland). Produkty te są skoncentrowane i dodaje się je do paszy w dawce 50-400 g/tonę (zależnie od grupy zwierząt). Preparat Sangrovit zawiera głównie 2 alkaloidy: sangwinarynę i chelerytrynę, pozyskiwane z Sanguinaria. Natomiast naturalne alternatywy antybiotykowych stymulatorów wzrostu (Herbiplant, niektóre Meridole), opracowane przeze mnie w OBR LNB Poland, oparte są na stabilizowanych ekstraktach roślinnych (rodzaje Macleaya, Chelidonium) zawierających 22 alkaloidy izochinolinowe, w tym alkaloidy
