Wybrane naturalne substancje pochodzenia
roślinnego i zwierzęcego i ich właściwości farmakologiczne oraz zastosowanie w
lecznictwie:
Tran – Oleum Jecoris Aselli
Olej z rekina – Oleum Piscium
Pyłek kwiatowy (pszczeli)
Koenzym Q
Sitosterole (sitosterol)
Sylimaryna
Henryk Różański
Pyłek kwiatowy (pszczeli) –
właściwości lecznicze i zastosowanie
Forma handlowa: granulki w słoikach lub torebkach, pyłek
granulowany – zapach i smak kwaskowato-miodowo-woskowy.
Dostępny: sklepy zielarskie, sklepy
ze zdrową żywnością.
Skład chemiczny: cukrowce (dekstryna, sacharoza), aminy biogenne, aminokwasy (głównie
walina, lizyna, tryptofan, fenyloalanina, metionina, leucyna, izoleucyna, kwas
asparaginowy, glutamina, histydyna, treonina, cystyna), peptydy, enzymy
(inwertaza, amyalaza, fosfataza, katalazy), witamina B1 (tiamina), B2
(ryboflawina), B6 (pirydoksyna), kwas foliowy, kwas nikotynowy (witamina PP),
witamina E (tokoferol), witamina K (fitochinon), witamina C (kwas askorbinowy),
witamina H (biotyna), prowitamina A (karotenoidy), kwas fumarowy, kwas
bursztynowy, tłuszcze, flawonoidy (hesperydyna), tójterpeny, biopierwiastki
(np. kadm, wofram, selen, wanad, miedź).
Działanie lecznicze: przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne,
przeciwgrzybicze, antyseptyczne, odżywcze, wzmacniające, pobudzające procesy
regeneracji, immunostymulujące, żółciopędne, przeciwzapalne, przeciwwysiękowe,
ochronne dla witaminy C i wzmacniające oraz przedłużające jej działanie działanie,
przeciwmiażdżycowe, moczopędne, przeciwdepresyjne, odtruwające,
przeciwalergiczne. Zapobiega zawałom i chorobie wieńcowej. Reguluje gospodarkę
lipidową, trawienie i wydalanie. Zapobiega chorobom gruczołu krokowego. Działa
psychotonicznie, czyli pobudza procesy myślowe i percepcję wrażeń wzrokowych
oraz słuchowych.
Wskazania: wszystkie choroby skóry (w
tym łuszczyca, trądziki), osłabiona odporność na choroby, zakażenia wirusami,
bakteriami i grzybami, stany zapalne zatok przynosowych, trudności w koncentracji
i uczeniu się, osłabienie fizyczne i psychiczne, choroba wieńcowa, stany
pozawałowe, plamice, stany zapalne naczyniówki, rogówki i spojówki, choroby
gruczołu krokowego, zapalenie przydatków, przewlekle stany zapalne gardła i
oskrzeli, stany zapalne układu moczowego, wypadanie włosów, zmiany troficzne
paznokci, trudno gojące się rany i owrzodzenia.
Działania niepożądane: zgaga, przejściowe bóle
brzucha jeżeli pyłek zostanie spożyty na czczo, bezsenność (w razie spożycia
dużej dawki przed snem), w razie przedawkowania nadmierne pobudzenie
psychiczne.
Dawkowanie: 1-3 łyżeczki pyłku 2 razy
dziennie (rano i w popołudniu), jednakże nie spożywać przed snem. Popić ciepłym
mlekiem z miodem lub ciepłą herbatą. Nie popijać gorącymi płynami. W leczeniu
chorób serca i skóry preparat należy zażywać minimum 3-4 miesięcy. W
długotrwałej (wielomiesięcznej) terapii proponuję zażywać pyłek 1 raz dziennie
rano po 2 łyżeczki.
Synergizm farmakologiczny z
pyłkiem pszczelim: zioła bogate we flawonoidy, zioła pobudzające psychicznie i fizycznie
(np. dziurawiec, arnika, miłorząb, iglica, buk, ruta, nostrzyk, kasztanowiec,
kozieradka, aminek, arcydzięgiel, imbir, szafran, przęśl, kulczyba wronie oko,
stroiczka), tran, witamina FF, olej z rekina, lecytyna, witamina B6, witamina
B15 (kwas pangamowy), witamina B12, kwas foliowy, koffeina, teobromina,
efedryna, kamfora, olejki eteryczne, miód, sitosterole.
Synergizm farmakologiczny polega na wzajemnym potęgowaniu swojego działania przez równocześnie zażywane leki. Leki synergistyczne wydłużają i wzmacniają swoje działanie, zwiększają wzajemnie swoją dostępność i nasilają wychwytywanie leku przez receptory docelowe. Niektóre ochraniają się przed utlenieniem. Leki synergistyczne uzupełniają (poszerzają) też zakres swojego działania.
Przykładowe zestawy pobudzające psychicznie i
fizycznie, kardiotonizujące, ułatwiające koncentrację i kojarzenie,
zwiększające wydolność fizyczną i psychiczną.
Rp.
1.
Nalewka
(sok) z dziurawca – 30 ml
Nalewka z arniki – 30 ml
Nalewka z miłorzębu – 30 ml
Cardiol C – 30 ml
Krople miętowe – 5 ml
Olejek Geranium – 10 kropli
Miód spadziowy – 50 ml
Składniki wymieszać. Zażywać
1-2 razy dz. po 15 ml (1 łyżka stołowa). Równocześnie zażyć 2 łyżeczki pyłku
pszczelego. Popić ciepłą herbatą lub mlekiem z miodem.
Wskazania: nagłe osłabienie, brak
koncentracji, omdlenie, rekonwalescencja, miażdżyca, trudności w
zapamiętywaniu, depresja, zawroty głowy, zaburzenia krążenia obwodowego.
Rp. 2.
Preparat
naturalny psychotoniczny (ułatwia myślenie, kojarzenie, zwiększa percepcję
wrażeń), poprawiający krążenie mózgowe i wieńcowe, pobudzający mięsień sercowy
i ośrodek oddechowy.
Nalewka
arnikowa – 30 ml
Nalewka
dziurawcowa – 20 ml
Cardiol C lub cardiamid-coffein –
10 ml
Nalewka z miłorzębu – 20 ml
Spirytus
kamforowy – 5 ml
Glukoza
– 4 łyżki
Miód
– 30 ml
Olejek
anyżowy – 5 kropli
Składniki
wymieszać starannie. Zażywać 1-2 razy dz. po 15 ml. W razie nadmiernego
pobudzenia dawkę zmniejszyć. Równocześnie zażyć 2 łyżeczki pyłku pszczelego 1-2
razy dz., popić ciepłą herbatą lub mlekiem z miodem.
Wskazania: omdlenia, osłabienie, kołatanie serca, brak
koncentracji, trudności w zapamiętywaniu, depresja, ból brzucha, nieżyty
gardła, krtani i oskrzeli, nieżyt zatok obocznych nosa, zaburzenia krążenia
mózgowego i w kończynach, zawroty głowy, szum w uszach.
Przykładowy zestaw do leczenia między innymi chorób
skóry i depresji:
Rp.
3.
Ziele
nostrzyka – 1 cz.
Kwiat,
kora lub gałązki kasztanowca – 1 cz.
Kwiat
lub ziele arniki – 1 cz.
Korzeń
łopianu – 2 cz.
Nasiona
kozieradki – 1 cz.
Ziele
nawłoci – 1 cz.
Ziele
glistnika – 2 cz.
Zioła wymieszać. 1 łyżka mieszanki na szklankę wody
– zagotować i od razu odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 2 razy dz. po
½ szklanki. Równocześnie zażywać pyłek pszczeli – 2 łyżeczki 1-2 razy
dz. popić ciepłym wywarem.
Wskazania: wszelkie choroby skóry, zatrucia, zaparcia,
zaburzenia trawienne, bóle brzucha, wyczerpanie nerwowe, osłabienie, zaburzenia
krążenia mózgowego, wieńcowego i w kończynach, alergia, przewlekłe stany
zapalne błon śluzowych.
Tran - Oleum Morrhuae seu
Oleum Jecoris Aselli
Forma handlowa: płyn oleisty jasnożółty otrzymywany z wątroby dorszów, o zapachu i smaku rybim.
Dostępny: apteki, sklepy zielarskie,
sklepy ze zdrową żywnością.
Skład chemiczny: estry glicerolowe
nienasycownych kwasów tłuszczowych, np. kwasu eikozapentaenowego i
dokozaheksaenowego, ponadto kwasy tłuszczowe nasycone i ich estry
(mirystycynowy, palmitynowy), witaminę A - akseroftol (minimum 800 jednostek
międzynarodowych w
Tran pozbawiany składników aromatycznych nie posiada
tych samych właściwości leczniczych co tran naturalny, a jego rola ogranicza
się wówczas do dostarczania witaminy A oraz D.
Działanie tranu: odżywcze, wzmacniające ogólnie (fizycznie i
psychicznie), pobudzające procesy regeneracji wszystkich tkanek,
przeciwzapalne, żółciopędne, przeciwbakteryjne, przeciwtrądzikowe i
przeciwgrzybicze. Hamuje uwalnianie hormonu tyreotropowego, zwiększa
wchłanianie wapnia z jelit do krwi, zwiększa mineralizację kości. Pobudza
syntezę immunoglobulin, reguluje gospodarkę hormonalną i lipidową ustroju.
Przyśpiesza wzrost fibroblastów.
Dawkowanie doustne: 1-2 łyżki 1-2 razy
dziennie. Dzieci – 1 łyżka 1-2 razy dziennie.
Wskazania: osłabienie, mała odporność
na choroby, profilaktyka kseroftalmii, keratomalacji, hemeralopii i krzywicy,
profilaktyka osteoporozy, profilaktyka kamicy żółciowej i moczowej,
zapobieganie zahamowaniu wzrostu i rozwoju, wszelkie choroby skóry, błon
śluzowych, włosów i paznokci, choroby zakaźne, nadczynność tarczycy, trudno
gojące się rany.
Zewnętrznie w stanie nierozcieńczonym
lub w formie maści tranowej Unguentum Olei Jecoris Aselli 40% – do
smarowania ropni, odleżyn, odmrożeń, oparzeń, odparzeń, ran, owrzodzeń,
rozpadlin skórnych, przy stanach zapalnych. Zewnętrznie także do okładów w
opatrunkach zmienianych co 8 godzin.
Synergizm farmakologiczny: lecytyna, wapń, fosfor,
pirydoksyna, kwas pantotenowy, biotyna, zioła mineralizujące i regenerujące,
metaboliczne oraz immunostymulujące.
Przykładowy zestaw ziół metabolicznych,
wzmacniających fizycznie i psychicznie, odżywczych, odtruwających,
mineralizujących i regenerujących organizm:
Rp. 4.
Owoc
dzikiej róży – 1 szklanka suszu
Rodzynki
suszone – 1 szkl.
Owoc
jarzębiny – 1 szkl.
Owoc
borówki lub mącznicy – 1 szkl.
Śliwka
suszona – 1 szkl.
Imbir
w proszku lub kłącze imbiru – 1 szkl.
Owoc jałowca lub gałązki świerku,
jodły albo modrzewia – 1 szkl.
Owoc
berberysu, rokitnika lub kaliny (można opuścić ten składnik) – 1 szkl.
Figi
suszone – 1 szkl.
Glukoza
w proszku –
Suche owoce rozdrobnić (utłuc lub przemielić przez
maszynkę do mięsa z dużym sitkiem) i wymieszać z glukozą. 2 łyżki mieszanki
zalać 400 ml wody, zagotować, odstawić na 30 minut. Przecedzić. Pić 2-3 razy
dz. po 1 szklance. Dodać do smaku miód spadziowy. Równocześnie zażywać tran – 1
łyżka 2 razy dziennie.
Wskazania: zaburzenia przemiany materii, obrzęki, osłabienie fizyczne i psychiczne, osłabienie serca, kamica moczowa i żółciowa, choroby zakaźne, choroby skórne, włosów i błon śluzowych, przeziębienie, choroby alergiczne.
Sitosterole – właściwości lecznicze i zastosowanie
Sitosterole, czyli fotosteryny to
tłuszczowce pochodne staranu, wchodzące w skład błon komórkowych roślin,
ponadto występują w formie wolnej w cytoplazmie i wakuolach lipidowych, w
formie związanej z glikozydami, saponinami, terpenami i lipidami
zapasowymi. Wyróżania się szereg
fitosteroli, najpowszechniej występują alfa-, beta- i gamma- sitosterole
Sitosterole należą do naturalnych (pochodzenia roślinnego) substancji
antyandrogennych (najczęściej beta-sitosterol), które obniżają stężenie
cholesterolu, hamują syntezę androgenów (testosteron), pobudzają regenerację
nabłonków, zapobiegają zaczopowaniu ujść gruczołów łojowych i powstawaniu
zaskórników (wągrów). Działając lipotropowo, sitosterole zapobiegają
stłuszczeniu serca, wątroby i miażdżycy, normalizują wydzielanie łoju i
keratynizację (rogowacenie) naskórka. Ponadto wykazują wpływ przeciwzapalny,
przeciwwysiękowy, przeciwgorączkowy, przeciwzawałowy, przeciwzakrzepowy i
przeciwnowotworowy. Polepszają samopoczucie, wzmagają procesy odpornościowe.
Hamują syntezę prostaglandyn. Działają dobroczynnie na włosy i paznokcie
zapobiegając ich łamliwości, wypadaniu i rozdwajaniu (wraz z preparatem
Methiovit – 2 tabl. 2 razy dz., rano i wieczorem).
Kilka lat temu stosowałem duże dawki sitosteroli w leczeniu
różnych trądzików (stany przewlekłe, oporne na antybiotyki) z dobrym skutkiem.
W naszym kraju interesujący nas beta- i alfa- sitosterol występuje w
preparatach dostępnych bez recepty: Poldanen (Herbapol Poznań) – tabl. powl.
(dawka: 2 tabl. 3 razy dz. przez 1 tydzień, następnie 2 tabl. 2 razy dz. przez
4 tygodnie, potem 2 razy dz. po 1 tabl. przez dalsze 4 tygodnie); Prosterol
(Herbapol Poznań) – kaps. (stosować jak Poldanen). Doskonały jest również
prostatonin (Pharmaton, CH) – kaps. (1 kaps 2 razy dz. przez 4-6 tygodni, potem 1 kaps. Rano przez 4
tygodnie). Preparat Prostagal (Gal Poznań) niestety nie przynosi zadawalających
wyników, pomimo, ze producent twierdzi, iż zawiera on 7 mg sitosterolu.
W Polsce sitosterole znane są jako substancje stosowane w
leczeniu prostaty (gruczołu krokowego). Jest to spowodowane nielicznymi
publikacjami w języku polskim na temat tej grupy związków i słabym
zainteresowanie ze strony lekarzy praktyków, a także farmaceutów.
Wskazania: hipercholesterolemia, miażdżyca,
choroba wieńcowa, stany pozawałowe, profilaktyka zawałów i zakrzepów,
zaburzenia krążenia obwodowego, choroba wieńcowa, alergie, choroby skóry,
otyłość, obniżona odporność organizmu na choroby, stany zapalne błon śluzowych,
choroby autoimmunologiczne, w tym także cukrzyca i toczeń rumieniowaty,
marskość wątroby, stłuszczenie narządów miąższowych, otyłość, zaburzenia
hormonalne, zapalenia jajników i jąder, zapalenie przydatków, zaburzenia
gospodarki tłuszczowej i cukrowej.
Synergizm farmakologiczny: zioła
kardiostymulujące, immunostymulujące, metaboliczne i przeciwzapalne, leki
lipotropowe, lecytyna, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, tran, produkty
pszczelarskie, odżywki, kortykosteroidy, leki przeciwzapalne i
przeciwreumatyczne, leki przeciwzakrzepowe, leki przeciwhistaminowe, glikozydy
nasercowe.
Sylimaryna
Sylimaryna na skalę przemysłowa jest
uzyskiwana z Silybum marianum Gaertn. (Cardus marianus L.), czyli
z ostropestu plamistego (Compositate). Roślina występuje w Europie
Południowej. Jest znana ziołolecznictwu od starożytności. Stosował ją
Dioscorides i Jocobus Theodorus. Zawiera flawonolignany (frakcja
sylimaryny – do 4%, a w niej sylibina = silibinin, silychristina =
silichristin, silidianina, apigenina, silyhermina, neosilyhermin, siliandrina,
deoxysildianin, dehydrosilybina, deoxysilycristina silybonol) olejek eteryczny,
aminy biogenne (histamina, tyramina). Kwas stearynowy, kwas pamitynowy,
betaina. Preparaty zawierające wyciąg z Silybum są silnymi
antyutleniaczami, wymiatają wolne rodniki, neutralizują nadtlenki. Hamują więc
procesy starzenia tkanek, zapobiegają nowotworom. Działają silnie lipotropowo,
regulują gospodarkę tłuszczową, zapobiegają marskości i stłuszczeniu wątroby
oraz nerek, ochraniają wątrobę i nerki przed szkodliwym wpływem wirusów,
bakterii, mikotoksyn i fitotoksyn (chronią przed toksycznym uszkodzeniem
wątroby i nerek). Sylimaryna wykazuje właściwości ochronne w stosunku do DNA
komórkowego. Sylimaryna jest immunomodulatorem. Działa przeciwcukrzycowo i
ochronnie na trzustkę. Zapobiega zastojom żółci, zapobiega kamicy żółciowej.
Działa przeciwzapalnie, rozkurczowo na miocyty gładkie przewodu pokarmowego
oraz żółciotwórczo. Obniża stężenie cholesterolu we krwi, wywiera wpływ
przeciwmiażdżycowy. Sylimaryna znosi kolki żółciowe w ciągu 10 minut (140-280
mg jednorazowo).
Zalecana dawka sylimaryny w leczeniu acne -
trądzików – 140-280 mg/dobę, łuszczycy psoriasis: 400-600 mg/dobę, w
pozostałych chorobach – 70 mg 2 razy dz. przez wiele miesięcy.
Preparaty handlowe: Sylimarol (Herbapol) –
draż. 70 mg, Liverin (Aflopa) – tabl. 70 mg, Durasilymarin (Merck dura)– kaps. 175 mg (zawierają 70 mg
sylimaryny), kaps. 375 mg (zawierają 150 mg sylimaryny), Lagosa (Woerwag
Pharma) – draż. 150 mg.
Wskazania: choroby skórne, choroby trzustki, wątroby i pęcherzyka żółciowego (stany zapalne, niewydolność, zakażenia), zaburzenia trawienia, zaburzenia gospodarki lipidowej i cukrowej, otyłość, miażdżyca, zatrucia.
Olej z rekina – Oleum Piscium
Skład chemiczny. Olej z wątroby rekina jest bogaty w
alkiloglicerole AGL (eterowe lipidy), metoksypochodne tych związków, skwalen,
kwasy tłuszczowe omega 3. W skład alkilogliceroli wchodzą głównie: alkohol
chimylowy, alkohol batylowy i alkohol selachylowy.
Działanie farmakologiczne: przeciwnowotworowe,
przeciwmiażdżycowe, przeciwzapalne, immunostymulujące, lipotropowe, żółciopędne,
pobudzające regenerację, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze,
przeciwtrądzikowe, przeciwłuszczycowe, przeciwzakrzepowe, przeciwzawałowe,
odtruwające. Indukuje apoptozę (programowaną śmierć) w komórkach białaczki
HLCO, U937, w nowotworach nabłonkowych, gruczołu sutkowego i innych.
Normalizuje wydzielanie łoju i keratynizację naskórka. Reguluje gospodarkę
hormonalną. Wzbudza syntezę aktywnych
rodników NO i TNF. Pobudza fagocytozę. Hamuje przerzuty nowotworowe. Wzmaga
hemocytopoezę. Niszczy maczugowce, paciorkowce, gronkowce i dwoinki.
Wskazania: zatrucia (np. metalami, lekami), przewlekle stany
zakażeniowe grzybami, wirusami i bakteriami, choroby zakaźne, choroby skórne
oporne na leczenie np. trądziki, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, toczeń rumieniowaty),
nowotwory, obniżona odporność immunologiczna, dychawica oskrzelowa, przewlekle
nieżyty układu oddechowego, moczowego i rozrodczego, radio- i chemioterapia,
podawanie leków cytotoksycznych. Pomimo immunostymulującego działania lek jest
zalecany w chorobach autoimmunologicznych i rzeczywiście przynosi pozytywne
efekty terapeutyczne.
Synergizm farmakologiczny: leki (zioła) cytotoksyczne,
odtruwające, przeciwnowotworowe, przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne,
immunostymulujące, przeciwzapalne, lipotropowe, regenerujące, witaminy
rozpuszczalne w tłuszczach, cholina, metionina, lecytyna. Olej z reikna
zwiększa skuteczność leczniczą leków przeciwnowotworowych.
Preparaty i dawkowanie: Ecomer (Exposan) – kaps. 250 mg – 2 kaps. 2 razy dziennie. Biomarine 570 (Marinex) – kaps. 2 kaps. 2 razy dziennie.
Koenzym Q10 –
działanie lecznicze i zastosowanie
Skład chemiczny:
2,3-dimetoksy-5-metylo-6-poli-izoprenylo-benzochinon, czyli ubichinon
(ubidecarenone, ubiquinone).
Funkcja w organizmie – przenośnik elektronów w
łańcuchu oddechowym. Cząsteczka ubichinonu CoQ przyjmuje 2 elektrony i dwa jony
H+ przekształcając się w ubichinol CoQH2. Występuje w
mitochondriach. Jest to wymiatacz wolnych rodników i aktywator dehydrogenaz
oraz cytochromu. Słabo wchłania się z przewodu pokarmowego. Dobrze rozpuszcza
się w tłuszczach. Działanie lecznicze jest widoczne po długotrwałym podawaniu i
przy zastosowaniu dużych dawek (100-200 mg/dobę). Pokarmy tłuste zwiększają
wchłanianie koenzymu Q i z takim też należy go podawać.
Działanie lecznicze: immunostymulujące,
odtruwające, zwiększające wydolność fizyczną i psychiczną, przeciwmiażdżycowe,
pobudzające regeneracje tkanek, hamujące syntezę cholesterolu,
przeciwłojotokowe, przeciwtrądzikowe. Usuwa wolne rodniki, zapobiega
uszkodzeniu DNA. Zwiększa fagocytozę, pobudza aktywność limfocytów NK i T4,
pobudza syntezę immunoglobulin G.
Wskazania: osłabienie psychofizyczne, niewydolność krążenia,
miastenia, choroby skóry i błon śluzowych, polimiopatie, otyłość, zwyrodnienia
mięśnia sercowego, choroba niedokrwienna serca, niemiarowość serca, bezsenność,
zawroty głowy, obrzęki, nadciśnienie, miażdżyca, otyłość, depresja,
chemioterapia i rentgenoterapia nowotworów, paradontopatia, zatrucia.
Dawkowanie: 50-200 mg/dobę, w leczeniu trądzików – 50-60 mg 2
razy dziennie przez kilka miesięcy.
Preparaty:
Koenzym Q (Vitamex) – tabl. 30 mg; Vita Care Q10
(Jemo-Pharm) – kaps. 30, 60 mg, Coenzyme Q10 (Vitaline) – tabl. 25, 60 i 200 mg.
Synergizm farmakologiczny: witaminy rozpuszczalne w
tłuszczach, leki (zioła) przeciwmiażdżycowe, wzmacniające fizycznie i
psychicznie, metaboliczne, przeciwbólowe, nasercowe, sitosterole, lecytyna.
Przykładowy zestaw dopingujący fizycznie i
wzmacniający psychicznie:
Rp. 5.
Nasiona kozieradki – 1 szkl.
Szafran – 3 łyżki
Imbir w proszku – ½ szkl.
Korzeń arcydzięgla – 1 szkl.
Ziele dziurawca – ½ szkl.
Zioła wymieszać. 2 łyżki na 1 szkl. wody, zagotować,
odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dz. po ½ szkl. Równocześnie
zażywać koenzym Q10 – 50 mg 2 razy dz. i pyłek pszczeli – 2 łyżeczki 2 razy dz.
Dokument chroniony prawami autorskimi
H. S. Rozanski
Krosno 2003