|
|
Henryk S. Różański
Łuszczyca - Psoriasis etiologia, objawy i przebieg,
leczenie dawne i współczesne leki
przeciwłuszczycowe - Antipsoriatica
Hormonoterapia łuszczycy – psoriasis
– wady i zalety Jak wyżej
zaznaczyłem, już w latach 60 zauważyć można było wielką nadzieję związaną z
zastosowaniem hormonów w leczeniu łuszczycy. Po przeglądnięciu dawnych
publikacji z zakresu farmakologii i dermatologii łatwo sformułować wniosek,
że nie było schorzenia skórnego nie leczonego preparatami hormonalnymi,
głównie sterydami kory nadnerczy i ich syntetycznymi analogami (lub
przynajmniej z ich dodatkiem w preparatach złożonych). Dokonajmy
nieco krytycznego przeglądu najczęściej wykorzystywanych preparatów
hormonalnych w terapii psoriasis: 1. ACTH – adrenokortykotropina przedniego
płata przysadki mózgowej; hormon białkowy (peptyd) pobudzający uwalnianie
hormonów sterydowych z kory nadnerczy, głownie glikokortykosteroidów.
Wszelkie efekty farmakologiczne po podaniu ACTH są wynikiem aktywności
hormonów nadnerczy. Następuje zahamowanie odpowiedzi immunologicznej
(immunosupresyjny wpływ), wzrost nawodnienia tkanek z powodu zatrzymania sodu
i chloru, pobudzenie leukocytozy, wzrost stężenia glukozy we krwi, spadek
mineralizacji kości, zahamowanie podziałów komórkowych. Z powyższych powodów postanowiono
zastosować ACTH w terapii łuszczycy. Dłuższe stosowanie tego hormonu
uczynniało jednak utajone zakażenia, sprzyjało zakażeniom bakteriami,
grzybami i wirusami, powodowało obrzęki, nadciśnienie, osłabienie mięśniowe,
depresję, bezsenność, odwapnienie kości, zahamowanie procesów regeneracji,
hiperglikemię. Więcej było szkód niż pożytku. Lek podawano domięśniowo lub
dożylnie w dawce 25 jednostek międzynarodowych co 12 h, dawki stopniowo
zmniejszano. Oczywiście następowała szybka poprawa i cofnięcie objawów
choroby (zahamowanie nadmiernych podziałów, efekt przeciwzapalny, zahamowanie
autoagresji immunologicznej). Po zaprzestaniu terapii obserwowano jednak
nawrót łuszczycy. Efekt więc był krótkotrwały, a następstwa działania
ubocznego - złożone i niekiedy nieodwracalne (osteoporoza, zanik kory
nadnerczy). 2. Encorton,
czyli prednizon (prednisone) jest syntetycznym glikokortykosteroidem i silnym
działaniu przeciwzapalnym, przeciwalergicznym, hamującym reakcje immunologiczne.
W wątrobie ulega metabolizmowi do aktywnej farmakologicznie postaci –
prednizolonu (encortolonu). Hamuje podziały komórek, zwiększa zawartość
glukozy we krwi, równocześnie pobudza syntezę glikogenu, nasila katabolizm
(rozkład) białek, zwiększa stężenie cholesterolu we krwi, zwiększa wydalanie
wapnia i potasu z moczem, zatrzymuje sód w ustroju. Przy podawaniu encortonu
obserwuje się wzrost liczby erytrocytów i hemoglobiny we krwi. Dłuższe podawanie encortonu powoduje
aktywacje zakażeń, sprzyja zakażeniom, odwapnienie kości, nadciśnienie,
rozwój cukrzycy steroidowej lub ujawnienie cukrzycy utajonej, owrzodzenia
żołądka, wzrost masy ciała, obrzęki, zaburzenia menstruacji u kobiet,
pobudzenie ruchowe i psychiczne, bezsenność, stres (depresja). Może przyczynić
się do rozwoju jaskry i zaćmy. Działa teratogennie powodując wady rozwojowe
płodu (np. rozszczepienie podniebienia). Poważnymi skutkami długotrwałego
podawania encortonu są także: zanik nadnerczy, hirsutyzm (nadmierne
owłosienie u kobiet), niemoc płciowa, zahamowanie procesów regeneracyjnych. Encorton podawano doustnie w dawce
40-60 mg/dobę w dawkach podzielonych. Co 2-3 dni dawkę zmniejszano o 5-10 mg.
Dawka podtrzymująca dzienna wynosiła 5-7,5 mg. Skutki uboczne wywołane
encortonem były powodem zaniechania tej metody w leczeniu łuszczycy. 3.
Encortolon (prednisolon) – syntetyczna pochodna kortyzolu, aktywna postać
encortonu – patrz encorton. Jest stosowany również zewnętrznie (krem, maść,
krem Prednisolonum 0,25%) pod nazwą Mecortolon (odmiany z dodatkiem dziegciu i kwasu salicylowego –
Mecortolon T, z dodatkiem neomycyny – Mecortolon N). Stosowanie przewlekłe
powoduje wystąpienie trądziku sterydowego i teleangiektazji, ujawnienie
zakażeń skórnych wirusami, bakteriami i grzybami. Skóra traci zdolności
regeneracyjne i odpornościowe pod wpływem długotrwałego stosowania
prednisolonu. 4. Cortison
(cortisone) – glikokortykosteroid o działaniu przeciwzapalnym,
immunosupresyjnym (hamującym reakcje immunologiczne), hamującym uwalnianie
prostaglandyn, hiperglikemicznym, przeciwwysiękowym, pobudzającym katabolizm
białek, zwiększającym wydalanie wapnia i potasu, zatrzymującym sód w ustroju,
hamującym podziały komórek i regenerację, zwiększającym wydzielanie kwasu
solnego i pepsyny żołądkowej. Wywołuje te same działania uboczne co
pozostałe, wyżej wymienione kortykosteroidy. W leczeniu łuszczycy był
podawany doustnie w dawce 120-150 mg/dobę w dawkach podzielonych. Co 2-3 dni
obniżano dawkę o 20 mg. Dawka podtrzymująca wynosiła 20 mg/dobę. 5.
Dexamethason – syntetyczny glikokortykosteroid, fluorowany pochodny
prednisolonu. Działa wielokrotnie silnie przeciwzapalnie od innych
kortykosteroidów. Jego atutem było to, że nie zatrzymywał w ustroju sodu i
nie zwiększał wydalanie potasu w tak dużym stopniu jak encorton czy cortisol.
Szybkie odstawienie leku powoduje jednak ostrą niewydolność nadnerczy oraz
przykre objawy ogólne. Długotrwałe podawnie leku wywołuje zaburzenia
trawienne, rozwój choroby wrzodowej, cukromocz, osłabienie i bóle mięśniowe,
osteoporozę, zaburzenia psychiczne, zaćmę, otyłość, rozstępy skórne, trądzik
sterydowy, zaburzenia miesiączkowania. W łuszczycy podawano dexametahzon
doustnie w dawce 0,5-1 mg 3 razy dz.,po osiągnięciu poprawy dawki zmniejszano
o ćwierć miligrama co 2-3 dni. Dawka podtrzymująca wynosiła 1 mg/dobę.
Dexamethasone jest stosowany do obecnych czasów. W leczeniu łuszczycy
zalecany przez niektórych autorów do obecnych czasów, jednakże - nie doustnie
lecz - zewnętrznie w formie
aerozolu. Zmiany łuszczycowe spryskuje się 2-3 razy dz. Skutkiem
długotrwałego leczenia łuszczycy tym preparatem jest ścieczenie naskórka,
zahamowanie procesów immunologicznych w skórze, teleangiektazje, trądzik
sterydowy, dermatoza okołoustna, zezłośliwienie łuszczycy, co czyni ją mniej
podatną na inne metody leczenia. Po zastosowaniu preparatu rzeczywiście
objawy łuszczycy cofają się szybko, nawet w ciągu kilku dni, ale potem
powracają i już niestety - ponownie nie zanikają pod wpływem tego preparatu.
Nie jest to więc właściwe leczenie choroby i mija się z celem. 6. Flucinar
(Synalar, Jellin) – fluocinolone acetonide – fluorowany kortykosteroid i
silnym działaniu przeciwzapalnym, przeciwświądowym, przeciwwysiękowym,
przeciwalergicznym. Do użytku zewnętrznego (krem,żel, maść). Niestety do
leczenia łuszczycy nie nadaje się. Jest jednak przepisywany wielu pacjentom
cierpiącym na łuszczycę. Dlaczego? Likwiduje szybko objawy łuszczycy. Ale
uwaga – na chwilę. Potem łuszczyca wraca w odmianie opornej na jakiekolwiek
leczenie. Hamuje procesy immunologiczne w skórze, procesy podziału i
regeneracji komórek. Powoduje ścieńczenie naskórka, fotowrażliwość skóry,
przebarwienia lub odbarwienia, zanik naskórka, zahamowanie wzrostu włosów i
paznokci oraz niemożność ich regeneracji. Flucinar staje się niebezpiecznym
lekiem, jeśli jest stosowany w przewlekłych chorobach skóry. Jest typowym
lekiem objawowym o krótkotrwałym działaniu. 7. Lorinden
(piwalan flumetazonu, flumetasone pivalate) - Locacorten – zawiera
fluorowany kortykosteroid o działaniu przeciwzapalnym, przeciwwysiękowym i przeciwświądowym.
Do użytku zewnętrznego. Wywiera te same działania uboczne co Flucinar. Nie
powinien być stosowany w leczeniu łuszczycy, z uwagi na typowo objawowe i
krótkotrwałe działanie. Lorinden A jest z dodatkiem kwasu salicylowego.
Lorinden C zawiera dodatkowo klichinol o działaniu odkażającym. Lorinden N
zawiera dodatkowo neomycynę o dizalniu przeciwbakteryjnym, a Lorinden T –
zawiera w składzie dziegieć i kwas salicylowy. Szczególnie niebezpieczne jest stosowanie tych preparatów
u młodych ludzi z trądzikiem oraz u dojrzałych osób z trądzikiem różowatym.
Oba bowiem przechodzą w oporny na leczenie trądzik sterydowy acne steroidea.
Leki te nie powinny być stosowane na szyi i twarzy oraz na narządach
płciowych. Są więc mało przydatne w leczeniu łuszczycy. Zmiany smaruje się
maścią lub kremem 2 razy dz. 8. Laticort
/Locoid/ – 17-maślan hydrokortyzonu jest silnym kortykosteroidem
niefluorowanym i działaniu przeciwzapalnym, przeciwwysiękowym,
przeciwświądowym i przeciwalergicznym. Szybki i skuteczny w razie ukąszeń i
użądleń owadów, chorób alergicznych skóry, pokrzywki, dermatoz i
świerzbiączki. Nie wywołuje działań ubocznych charakterystycznych dla
kortykosteroidów fluorowanych. Jeżeli więc łuszczycowym zmianom towarzyszy
stan zapalny można ten lek z powodzeniem zastosować w formie kremu lub
maści. Można stosować na skórę
owłosioną i na narządy płciowe. Nie może być stosowany na skórę trądzikową.
Sprzedawany w postaci kremu, mleczka (lotio) i maśći 0,1%. 9.
Mometasone /Elocom/ – syntetyczny kortykosteroid o działaniu
przeciwzapalnym, immunosupresyjnym, antyproliferacyjnym, przeciwwysiękowym.
Przy dłuższym stosowaniu powoduje ścieńczenie skóry, zanik naskórka, brak
odpowiedzi immunologicznej na zakażenia. Trądzik zwykły i różowaty przechodzi
w trądzik sterydowy. Nie może być stosowany na skórę owłosioną (zahamowanie
wzrostu i regeneracji włosów) oraz na narządy płciowe. Lek objawowy o
krótkotrwałym działaniu. Produkowany w postaci kremu, płynu i maści 0,1% do
smarowania. Nazwa handlowa Elocom. Mało przydatny w leczeniu łuszczycy. 10.
Fluorometholone, Fluorocortin, Fluorocortolone, Fluocinonide –
syntetyczne fluorowane kortykosteroidy zalecane przez niektórych autorów do
leczenia łuszczycy. Analogiczne jak Flucinar czy Lorinden o tych samych
działaniach ubocznych. Nie mogą być stosowane na narządy płciowe, głowę i
szyję. Mało przydatne, typowo objawowe i krótkotrwale działające preparaty,
mogące wywołać poważne zmiany w strukturze i funkcjach skóry. Nazwy handlowe:
Vaspit – maść, krem, Ultralan – aerozol, maść, krem, mleczko, Lidex – płyn,
krem, maść, żel, Topsym – krem, maść, płyn, Topsyne – maść, krem, mleczko. 11.
Alclometasone – niefluorowany kortykosteroid podobny w działaniu do
Laticortu i Locoidu. Należy do grupy bezpiecznych preparatów
kortykosteroidowych stosowanych miejscowo. Zmiany łuszczycowe należy smarować
3 razy dz. Preparaty handlowe: Aclovate (Glaxo Wellcome) – krem, maść 0,05%,
Modrasone (Dominion Pharma) – maść i krem 0,05%, Delonal (Essex Pharma) –
krem, maść 0,05%. Podsumowując: hormonoterapia łuszczycy jest
mało skuteczna, powinna być stosowana doraźnie w razie silnie nasilonych
objawów zapalnych. Jedynym bezpiecznym kortykosteroidem, który jest przydatny
w krótkotrwałym leczeniu łuszczycy ze zmianami zapalnymi jest Laticort – krem
i preparaty alclometasone. Chwilowe poprawy lub nawet
chwilowy zanik objawów łuszczycy po zastosowaniu kortykosteroidów nie mogą
stanowić podstawy i uzasadnienia do zastosowania tej metody leczenia. Szkodliwe następstwa
hormonoterapii łuszczycy są na tyle poważne, że nie można ich lekceważyć.
|
Dokument i
receptury chronione prawami autorskimi
Serwis
luskiewnik
Poznań
2000-2004