Ziarnopłon wiosenny – Ranunculus ficaria L. (Ficaria verna Huds.)
rodzina: jaskrowate – Ranunculaceae
Opis botaniczny Jest to pospolita roślina wieloletnia o łodydze płożącej i podnoszącej się; kwitnie wczesną wiosną, w marcu i w kwietniu; rośnie w lasach, parkach, sadach, zaroślach drzewiastych nadrzecznych, rzadziej na otwartych przestrzeniach; korzenie posiadają spichrzowe (magazynujące), wałeczkowate bulwki, wypełnione materiałami zapasowymi. Kwiaty są żółte, 3-działkowe, z 8-12 płatkami. Liście sercowate, lśniące, brzegiem karbowane. Owocem jest niełupka.
SurowiecSurowcem jest ziele – Herba Ficariae, zbierane przed i na początku kwitnienia. Stosowane jest ziele świeże oraz suche. Najcenniejsze jest ziele świeże z pierwszymi kwiatami.
Składniki główne Ziele zawiera flawonoidy (witeksyna, kwercetyna, kemferol), glikozyd laktonowy – ranunkulinę z aglikonami: anemonina i protoanemonina C5H4O2; antocyjany, kwasy organiczne, saponiny triterpenowe, olejek eteryczny. LD50 dla protoanemoniny wynosi 150-190 mg/kg.
Działanie, zastosowanie i dawkowanie Wymienione wyżej glikozydy laktonowe należą do fitoncydów, czyli substancji antybiotycznych wytwarzanych przez rośliny wyższe. Posiadają właściwości przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, pierwotniakobójcze i fungistatyczne. Wyjaśnia więc to dawne zastosowanie jaskrów (pokrewnych ziarnopłonowi) w leczeniu gruźlicy.
Należy tutaj powiedzieć, że anemonina i protoanemonina należą do substancji drażniących skórę i błony śluzowe. Mogą wywołać uczulenie (rumień, pokrzywka, świąd), a przy nadwrażliwości biegunkę, kichanie, łzawienie, ogólne złe samopoczucie i ślinotok. Objawy takie występują po spożyciu zawilców Anemone oraz niektórych gatunków jaskrów Ranunculus.
W ziarnopłonie Filaria verna istnieje jednak bardzo mało stężenie ranunkuliny, dlatego nie daje on objawów podrażnienia typowych dla niektórych gatunków jaskrów Ranunculus acer L.. Mogę nawet stwierdzić, że niskie stężenie ranunkuliny w surowcu daje pożyteczne działanie (moczopędne, napotne, odtruwające, pobudzające wydzielanie soków trawiennych, kardiostymulujące). Opisywane w niektórych pracach trujące właściwości ziarnopłonu są niestety nieprawdziwe i oparte jedynie na przypuszczeniach niemieckich i radzieckich autorów, którzy doszli do takich wniosków na podstawie badania właściwości roślin chemotaksonomicznie pokrewnych. Zwierzęta spożywające wiosenną zielonkę z dużym udziałem ziarnopłonu również nie padają i nie wykazują objawów zatrucia. Ziarnopłon wchodził w skład sałatek wiosennych oczyszczających i wzmacniających oraz w skład preparatów ziołowych doustnych stosowanych w fitoterapii ludowej.
Macerat i nalewka z ziarnopłonu działa przeciwreumatycznie, antyseptycznie, odtruwająco i krwiotamująco. Sok z ziarnopłonu jak i jego pogniecione ziele przyłożone na opuchnięte kończyny, obszary ciała objęte reumatyzmem i ugryzienia owadów przynoszą ulgę i likwidują obrzęk. Zaobserwowałem również poprawę przy stosowaniu soku, maceratu, nalewki jak i zmiażdżonego ziela w leczeniu łuszczycy, tocznia, opornych na leczenie wyprysków i owrzodzeń (także żylakowatych). Nalewka i macerat z ziarnopłonu pomaga w leczeniu łysienia. W leczeniu łysienia plackowatego i skórnych chorób autoimmunologicznych polecam stosowanie 1% roztworu biotyny + 1% kwasu pantotenowego + 5% roztworu siarczanu cynku i mocnego maceratu lub nalewki z ziarnopłonu (zmieszać wszystko w proporcji 1:1). U niektórych chorych uzyskałem dobre rezultaty dzięki tej miksturze.
Wlewy doodbytnicze z maceratu i roztworu nalewki ziarnopłonowej zalecano do leczenia hemoroidów. Tutaj polecam połączyć ziarnopłon z wyciągiem z kory lub z łupiny owocu granatowca albo z pędów platanu, olchy lub kłączy rdestowca.
Natomiast właściwości przeciwpasożytnicze ziarnopłonu opisywane przez niektórych autorów nie potwierdziły się w mojej wieloletniej praktyce, pomimo usilnych starań.
Preparaty:Nalewka ziarnopłonowa – Tinctura Ficariae: 1 część świeżego surowca zalać 3 częściami alkoholu 40-60% (bardziej stężony nie polecam, bo źle ekstrahuje niektóre ważne składniki); odstawić na 7 dni; przefiltrować. Można stosować zewnętrznie do przemywania schorzeń skórnych, wcierania w osłabione włosy oraz do lewatyw po rozcieńczeniu z woda przegotowaną (1 łyżka na 1 szklankę wody). Hemoroidy warto również pędzlować nierozcieńczoną nalewką. W reumatyzmie zalecam zalać surowiec nie czystym alkoholem lecz spirytusem kamforowym lub mrówczanym, co wzmocni efekt przeciwbólowy i przeciwreumatyczny. W jamie ustnej można nalewką pędzlować bolesne nadżerki i afty.
Macerat ziarnopłonowy – Maceratio Ficariae: 1 część świeżego mielonego ziela zalać 5 częściami wody przegotowanej letniej; odstawić pod przykryciem na 5 godzin; przefiltrować. Przyjmować doustnie 3 razy dziennie po 30 ml (2 łyżki) wraz z miodem. Ponadto stosować do okładów (np. na owrzodzenia żylakowate, opuchnięte stawy), przemywania chorej skóry, lewatyw, wcierania w osłabione włosy. Macerat odżywia i oczyszcza skórę, należy jednak przed użyciem zrobić próbę na brzuchu czy nie wywołuje uczulenia.
Sałatka wiosenna oczyszczająca: świeże ziele ziarnopłonu - 1 część, młode pędy pokrzywy - 2 części, skiełkowaną rzeżuchę – 1 część, młode pędy bluszczyka kurdybanka lub przetacznika wiosennego (albo innego gatunku Veronica kwitnącego wiosną) lub miodunki ćmy – 1 część posiekać nożem, zakropić sokiem z cytryny, dodać kefir naturalny i miód, wymieszać, odstawić na pół godziny. Spożywać 1 raz dziennie rano. Sałatka działa odtruwająco, wzmacniająco, odżywczo i immunostymulująco (podnosi odporność na infekcje). Polecam tę sałatkę osobom mającym zaburzenia metaboliczne, choroby skóry, włosów, układu oddechowego, choroby reumatyczne i cierpiącym na ogólne osłabienie.
Napar – Infusum Ficariae: 1 łyżka na szklankę wrzątku, parzyć 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 100 ml. Stosować jako środek przeciwartretyczny, przeciwreumatyczny, przeciwobrzękowy i moczopędny. Ponadto do płukania włosów wypadających i kruchych, do lewatyw przy hemoroidach hemoroidach do okładów na obrzęknięte i obolałe stawy oraz schorzałe miejsca na skórze (wypryski, owrzodzenia)
